RELACJA: Superstar Robert Scovill - VIP Tour

20 września w studiu telewizyjnym JJW TV przy ulicy Farbiarskiej 73 odbyło się nietuzinkowe wydarzenie w branży nagłośnienia live. Firma Konsbud Audio zorganizowała spotkanie z jednym z realizatorów z najwyższej światowej półki - Robertem Scovillem.

Robert jest wielokrotnie nagradzanym realizatorem dźwięku. Znany jest ze współpracy z takimi gwiazdami, jak Prince, Tom Petty z zespołem the Heartbreakers, Matchbox Twenty, Rush, Def Leppard czy Alice Cooper. Poza pracą przy nagłośnieniu, obejmuje on stanowisko starszego specjalisty ds. rynku w firmie Avid. Wiele miejsca w życiu zawodowym realizatora zajmuje mu również praca w studiu nagraniowym. Łącząc wszystkie te umiejętności, Robert Scovill jest prawdziwym człowiekiem renesansu w branży audio. Czwartkowe wydarzenie cieszyło się sporą frekwencją i zebrało najszacowniejsze grono realizatorów audio z całego kraju. Na spotkanie z realizatorem-legendą przyjechało około 200 osób z różnych miast Polski, a nawet kilku realizatorów z sąsiadujących krajów.

Dzięki nienagannej organizacji wydarzenia przez firmę Konsbud Audio, spotkanie odbywało się w miłej i nieskrępowanej atmosferze. Robert Scovill okazał się bardzo ciepłym człowiekiem. Swoje wykłady ilustrował wizualną prezentacją oraz prawdziwą sesją z nagrania koncertu Toma Petty z zespołem the Heartbreakers, odtwarzaną przy pomocy systemu Avid VENUE S6L. Dzięki uprzejmości tego legendarnego realizatora, w relacji zostało użytych kilka slajdów z wyżej wymienionej prezentacji.

Spotkanie z Robertem składało się z czterech części:

• Prezentacji platformy zintegrowanej Avid VENUE S6L,
• Wykładu na temat optymalizacji struktury gain w nagłośnieniu i rejestracji dźwięku,
• Omawiania technik manualnej kompensacji opóźnień w konsoletach cyfrowych,
• Wykładu na temat genezy wirtualnej próby.

Nie sposób jest przekazać w szczegółach całej zawartości wykładów tego doświadczonego realizatora. Warto więc skupić się na najważniejszych zagadnieniach oraz niektórych ciekawostkach, które można uznać za pożyteczne w praktyce nagłośnieniowej.

Prezentacja platformy zintegrowanej S6L

Slide, rozpoczynający prezentację platformy zintegrowanej S6L.

W pierwszej części spotkania prelegent przedstawił zintegrowaną platformę S6L do realizacji wydarzeń live firmy Avid. Jest to spójny system, w którym zostały wykorzystane rozwiązania audio z najwyższej półki.

Na poziomie hardware platforma składa się z trzech powiązanych ze sobą modułów:

• Płaszczyzny sterującej, potocznie zwanej konsoletą, przy pomocy której realizator może panować nad systemem,
• Miks racków - jednostek do obliczeń dotyczących obróbki sygnałów,
• Racków I/O, posiadających fizyczne wyjścia i wejścia systemu oraz przedwzmacniacze.

Na poziomie software jest to integracja oprogramowania konsolety VENUE 5.6, aplikacji do obsługiwania zdalnego On-Stage iOS App, wtyczek firmy Waves oraz DAW Pro Tools. Funkcjonalność tego oprogramowania pozwala na całkowitą swobodę realizatora podczas pracy. Umożliwia ona zdalną kontrolę odsłuchów oraz stref, prowadzenie wirtualnych prób, rejestracji audio wybranych wydarzeń oraz eksperymentowanie z wtyczkami w warunkach studyjnych. Integracja oprogramowania jest tak daleko posunięta, że jeżeli będziemy chcieli zarejestrować wydarzenie w programie Pro Tools, sesja w DAW powstanie automatycznie, analogicznie do wybranych ustawień płaszczyzny sterującej. Nawet ścieżki zostaną nazwane w taki sam sposób.

Jedną z unikalnych cech platformy zintegrowanej jest jej modularność. W praktyce oznacza ona, że mając do dyspozycji każdą z wybranych powierzchni kontrolujących, mamy dokładnie taki sam interfejs użytkownika. Wszystkie pokrętła i guziki są na tych samych miejscach, więc realizator nie musi marnować swojego cennego czasu na poszukiwanie wybranego przycisku. Wszystko jest w tych samych miejscach, jedyną różnicą jest ilość suwaków i enkoderów. Inna zaleta modularności przejawia się w przypadku zepsucia się jakiegoś z modułów konsolety. Każdy moduł zawierający osiem suwaków czy trzydzieści dwa enkodery jest połączony z główną jednostką tylko kablem zasilającym oraz skrętką. Takie rozwiązanie bardzo ułatwia naprawę sprzętu. Modularność można określić również jako kompatybilność urządzeń. Aby osiągnąć pożądany wynik, realizator audio może łączyć każdy rodzaj powierzchni sterującej z każdym rodzajem mix racków i racków I/O.

W najbliższej przyszłości firma Avid planuje włączyć do swojej oferty nowe modele powierzchni sterujących, takie jak VENUE | S6L-24C oraz VENUE | S6L-16C wraz z mix rackiem E6L-112. Docelowymi nabywcami tych rozwiązań mają być firmy nagłośnieniowe oraz instytucje dysponujące małym i  średnim budżetem. Przy stosunkowo małych kosztach te urządzenia dysponują taką samą funkcjonalnością i jakością podzespołów jak inne modele z tej serii. Od większych braci różni ich tylko ilość obsługiwanych ścieżek oraz wielkość powierzchni do kontroli.

Nowe moduły S6L firmy Avid już wkrótce dostępne w ofercie.

Dla obsługi najbardziej wymagających wydarzeń, dużych festiwali oraz olbrzymich instalacji teatralnych, została zaprojektowana powierzchnia kontrolna S6L-48D. S6L-48D dysponuje sześcioma modułami zawierającymi po 8 suwaków oraz 160 enkoderami, sześcioma dotykowymi ekranami. Przy tak rozbudowanej machinie zdecydowanie zaleca się praca na cztery ręce.

Gdzie się podziało 0 dB?

Chociaż spotkanie odbywało się pod logiem firmy Avid, a na scenie centralne miejsce zajmowała konsoleta S6L, celem wydarzenia nie był wyłącznie marketing. Dalsza część wykładu weterana realizacji dźwięku miała charakter edukacyjny.

Robert Scovill przedstawił własną wizję posługiwania się konsoletami audio, zarówno cyfrowymi, jak i analogowymi. Pojawiły się takie zagadnienia, jak nieliniowość suwaków oraz pokrętła gain, optymalizacja gain, różne rodzaje mierników, poziom liniowy sygnału. I chociaż te pojedyncze pojęcia znane są każdemu realizatorowi, jednak przedstawienie przez Roberta Scovilla własnego spójnego systemu pracy opartego na wieloletnim doświadczeniu wydaje się szczególnie wartym uwagi. W dalszej części relacji postaram się krótko opisać najważniejsze cechy tego systemu.

Skala suwaka w konsoletach audio ma charakter nieliniowy. W dolnej części ma ona mniejszą rozdzielczość niżeli w górnej. Naszym zadaniem jest za pomocą pokrętła gain ustawić poziom sygnału w taki sposób, aby skutecznie operować suwakiem w górnej części skali, najlepiej około 0.

Poziom gain powinniśmy ustawić tak, aby uzyskać POZIOM LINIOWY sygnału. Chodzi o prostą zasadę, która czasem umyka uwadze realizatorów, że konsolety analogowe oraz cyfrowe są zaprojektowane do pracy z sygnałem o poziomie liniowym. W jaki sposób możemy stwierdzić, że sygnał ma poziom liniowy? Otóż za pomocą miernika gain, który posiada w tej lub innej postaci każda konsoleta. Trzeba jedynie pamiętać, że miernik ma wyświetlać nie poziom peak, lecz RMS sygnału. Na poniższym obrazku są przedstawione różne mierniki z zaznaczonym poziomem liniowym.

Mierniki w konsoletach analogowych, cyfrowych oraz DAW z zaznaczonym sygnałem o wartości liniowej.

Robert Scovill zaleca ustawić gain na wybranej ścieżce, aby uzyskać poziom liniowy sygnału, podnieść suwak na tej ścieżce na zero oraz suwak sumy również na zero. Jeśli uzyskane wzmocnienie sygnału będzie zbyt słabe, to znaczy że mamy nieskuteczny system PA. Realizator nie zaleca zwiększać wartości sygnału na poziomie sumy konsolety, ponieważ gdy jesteśmy przy końcu skali miernika, który wskazuje poziom RMS, to nasz dźwięk z dużym prawdopodobieństwem będzie przesterowany u szczytów transjentów.

Co robić, jeżeli jednak skuteczność systemu PA jest dopasowana, a niektóre instrumenty zdecydowanie wybijają się swoją głośnością? W jakim punkcie mamy „ściszyć” sygnał? Jeżeli zmniejszymy gain w cyfrowej konsolecie, to analogowo-cyfrowy przetwornik zostanie nieodpowiednio wysterowany, a uzyskany sygnał nie będzie miał odpowiedniej rozdzielczości bitowej. Jeżeli „zjedziemy” suwakiem wybranego kanału konsolety w dół, to po pierwsze będziemy zmuszeni operować im w skali o mniejszej rozdzielczości, a po drugie wszystkie efekty po suwaku, takie jak pogłos i delay, będą nieodpowiednio wysterowane pod względem rozdzielczości bitowej. Robert Scovill proponuje włączyć wybrane sygnały do grupy i ściszyć sygnał na tym poziomie.

Traktowanie grup audio i grup VCA przez realizatora-weterana jest szczególnie warte uwagi. W grupy łączy on „rodziny” instrumentów, takie jak całe bębny czy wszystkie gitary. Do odpowiedniej grupy włącza on również powroty efektów przestrzennych, użytych przy tych instrumentach. Ważne jest, aby te rodziny instrumentów nie współdzieliły jednego pogłosu lub delaya. Przy pomocy grup VCA realizator ma szybki dostęp do poszczególnych wybranych instrumentów, na przykład całości tomów, czy pojedynczej gitary, którą musi wzmacniać podczas solo. Poza tym do grup VCA Robert przypisuje sumę wraz z wysyłką na głośniki niskotonowe, a także wszystkie wysyłki na strefy.

Przykłady zastosowania grup audio przez Roberta Scovilla.

Przykłady zastosowania grup audio oraz VCA.

W następnej części spotkania Robert Scovill podzielił się swoim doświadczaniem na temat „ocieplenia” brzmienia konsolet cyfrowych. Realizator zaskoczył publiczność stwierdzeniem że przy pomocy wtyczek może uzyskać brzmienie, które będzie bardziej analogowe niż brzmienie analogowej konsolety.

Aby nadać charakteru nienagannemu brzmieniu konsolety cyfrowej, Robert Scovill tworzy dosyć długie, jak na rozwiązania live, łańcuchy efektów. Realizator nie należy do tego typu fachowców, którzy mają przyzwyczajenie utrzymywać w tajemnicy sekrety swojego mistrzostwa.

Najwięcej uwagi poświęcił on nagłośnieniu werbla. Instrument ten ma bardzo ważne miejsce w miksie, ponieważ jest sercem perkusji rockowej. Obróbka werbla zawiera najdłuższy łańcuch pluginów, co z kolei może powodować największą latencję na tej ścieżce (o tym w kolejnej części relacji). Poza podstawowymi wtyczkami audio, takimi jak equalizer i kompresor z pokładu konsolety, zostały użyte takie wtyczki jak SLP TwinTube Processor (plugin do emulacji saturacji przedwzmacniacza analogowego), PuigTec EQ firmy Waves (emulacja equalizera Pultec), Crane Song Phoenix II (plugin do emulacji taśmy magnetycznej). Brzmienie każdego z tych pluginów zostało zaprezentowane w stylu testu A/B na przykładzie odsłuchu nagrania próby zespołu Heartbreackers. Po włączeniu całego łańcuchu wtyczek werbel brzmiał naprawdę POTĘŻNIE!

Cyfrowa emulacji analogowych zjawisk w torze audio.

Robert Scovill w niecodzienny sposób traktuje overheady do nagłośniania perkusji. Po pierwsze, overheady są dla niego głównymi mikrofonami dla odwzorowania brzmienia zestawu perkusyjnego. Po drugie, używa on dwóch par mikrofonów: pierwsza para w układzie XY znajduje się na środku nad zestawem, druga parę ustawia po prawej i po lewej stronie zestawu nad talerzami. Przy tym pierwszą parę traktuję jako room mics, zakładając na nią pogłos w ustawieniu wet only.

Diabeł tkwi w szczegółach: Techniki manualnej kompensacji opóźnień w konsoletach cyfrowych

W tej części spotkania został przedyskutowany wpływ latencji na jakość brzmienia miksu. Robert Scovill oddzielnie omówił akustyczną latencję, która powstaje wskutek większych odległości pomiędzy instrumentami i muzykami na scenie i w studiu. W bardziej szczegółowy sposób Robert skupił się na zjawisku latencji, które zachodzi na poziomie obróbki sygnałów przez system cyfrowy. Każdy producent konsolet cyfrowych stosuje różne rozwiązania, aby latencja była po pierwsze - jak najmniejsza, a po drugie - taka sama dla wszystkich śladów. Jeżeli będziemy używać tylko pokładowych kompresorów i equalizerów, to nasz miks będzie zgodny w czasie.

Inaczej sprawa wygląda, gdy będziemy używać zewnętrznych wtyczek, takich jak na przykład Waves oraz fizycznych insertów konsolety. Opóźnienie wprowadzone w tym przypadku można oczywiście obliczyć, znając jaką latencję wprowadza poszczególny plugin lub insert. Robert Scovill proponuje bardziej prosty i szybki sposób – sprawdzanie rzeczywistej latencji na każdym śladzie przy pomocy analizatora FFT.

W czasie czwartkowej prezentacji Robert posłużył się programem Smaart. Algorytm działań realizatora dla uzyskania czasowej zgodności wszystkich ścieżek miksu wygląda w następujący sposób.

1. Upewniamy się, że wszystkie wtyczki, pokładowe i zewnętrzne, są zbajpasowane na całym torze audio: na wejściach, grupach oraz sumie.
2. Usuwamy wszystkie opóźnienia na wejściach, związane z akustycznymi czynnikami.
3. Podłączamy do wszystkich wejść, dla których chcemy zmierzyć latencję, szum różowy.
4. Znajdujemy ścieżkę z najdłuższym łańcuchem pluginów, uwzględniając również wtyczki użyte na grupach.
5. Dodajemy 10-20 próbek opóźnienia, wykorzystując opóźnienie wejściowe na tej ścieżce (ten zapas pozostawiamy w przypadku, gdy będziemy chcieli użyć jeszcze jednej wtyczki, która wydłuży czas opóźnienia).
6. Używamy miernika opóźnień FFT, aby ustawić czas opóźnienia na tej ścieżce. Będzie to nasza najdłuższa latencja, nasz punkt odniesienia.
7. Włączamy wszystkie kanały o krótszej długości łańcuchu pluginów po kolei, dostosowując opóźnienie do latencji ścieżki, wybranej jako punkt odniesienia, dopóki nie uzyskamy zgodności fazowej miernika FFT.
8. Powtarzamy ten proces dla każdej grupy ścieżek, wykorzystując opóźnienie na wejściu.
9. Ponownie włączamy wszystkie pokładowe i zewnętrzne wtyczki również jak i opóźnienia wynikające z warunków akustycznych.

Dziewięć kroków do zastosowania manualnej kompensacji latencji w platformie zintegrowanej S6L.

Brzmi to dosyć skomplikowanie, ale jeśli wierzyć Robertowi, po uzyskaniu odpowiedniej wprawy cały proces zajmuje około 15-20 minut. Zaletą całkowitej zgodności fazowej naszego miksu jest przede wszystkim spójność w czasie wszystkich transjentów. W wyniku tego uzyskujemy bardziej dynamiczny miks. Po drugie unikamy zjawiska filtru grzebieniowego pomiędzy poszczególnymi ścieżkami. To z kolei pozwala uniknąć problemów z miksowaniem dolnego środka.

Geneza wirtualnej próby

Większość realizatorów jest już obyta z pojęciem wirtualnej próby, a dla niektórych jest to praktyka codzienna. Ta metoda pozwala na przeprowadzenie próby akustycznej w warunkach docelowych bez konieczności uczestniczenia nagłośnianego zespołu. Robert Scovill twierdzi, że wynalezienie wirtualnej próby w kardynalny sposób zmieniło zasady gry w branży nagłośnienia live. Realizator argumentuje to w następujący sposób.

Po pierwsze, realizator wydarzenia live ma możliwość pracować nad swoimi umiejętnościami nie tylko podczas próby oraz występu zespołu. Dłuższy czas pracy nad materiałem dźwiękowym skutkuję możliwością zwrócenia uwagi na szczegóły a także poeksperymentowania. Poza tym realizator może zabrać nagrane ślady do studia domowego i w spokojnych warunkach zastanowić się nad miksem. Inną zaletą wirtualnej próby jest możliwość lepszego, niżeli w przypadku odtwarzania nagrań testowych, wystrojenia systemu PA. Nagrania studyjne nie zawsze są najlepszą referencją w warunkach plenerowych, są bardziej skompresowane.

Zgranie śladów na potrzeby wirtualnej próby.

Odtwarzanie wirtualnej próby.

Robert Scovill zaczął praktykować wirtualne próby w dalekim 1994 roku przy okazji trasy koncertowej Tom Petty Wildflowers Tour jeszcze w czasach konsolet analogowych. Wtedy dla nagrania i odtwarzania śladów były wykorzystywane magnetofony ADAT. Możliwość usłyszenia swojej gry na żywo przez zespół siedzący na widowni robiła w tamtych czasach ogromne wrażenie. Od momentu gdy nośniki cyfrowe stały się stosunkowo niedrogie, Robert nagrywa każdy koncert, który nagłaśnia. W domowym studiu ma on olbrzymie archiwum. Z jego nagrań powstało wiele koncertowych CD oraz zostały one użyte do video zespołów.

Historia ewolucji wirtualnej próby na przykładzie kariery Robert Scovilla.

Podsumowanie

Organizacja spotkania przez firmę Konsbud Audio była na najwyższym poziomie. Nie zabrakło również eventowych niezbędników: kawy, ciasteczek oraz przerwy na lunch. Robert niejednokrotnie powtarzał, że jest bardzo zadowolony ze spotkania a także z wnikliwości i poziomu pytań publiczności. Ze względu na duże zainteresowanie realizatorów oraz sporej ilości szczegółowych pytań, spotkanie przedłużyło się o godzinę.

Podsumowując, można powiedzieć, że 20 września odbyła się prawdziwa uczta dla realizatorów audio. Kto nie mógł być na tym wydarzeniu, może tylko żałować. Miejmy nadzieję, że firma Konsbud Audio w dalszym ciągu będzie organizować wydarzenia o takiej randze. Możemy teraz się spodziewać, że coraz częściej będziemy spotykać w riderach zapotrzebowanie na platformy zintegrowane S6L firmy Avid oraz wymaganie dwóch par overheadów do nagłośniania zestawu perkusyjnego.