Minęło 10 miesięcy odkąd na Infomusic.pl ukazał się pochlebny test najnowszych (na tamtą chwilę) zestawów aktywnych Electro-Voice ETX mojego autorstwa. Kolumny te zrobiły na nas, jak i na rzeszach klientów, spore wrażenie, dlatego kiedy parę miesięcy temu EV ogłosili premierę nowej serii EKX, z ciekawością oczekiwaliśmy dostarczenia ich testowego zestawu do naszej redakcji...

Nowa rodzina EKX jawi się jako rozwiązanie dla zainteresowanych osiągami ETX, jednak posiadających niewystarczający budżet na zakup tych - dosyć drogich - kolumn. Prezentowane na ostatnich ważnych targach branżowych, jak NAMM czy Musikmesse, modele EKX umiejscowione są - według słów samego producenta - powyżej serii ZLX i ELX oraz poniżej ETX pod względem ceny oraz wydajności.

Już wstępne oględziny pozwalają stwierdzić, że EKX to nieco bardziej okrojona wersja kolumn ETX, o mniejszej mocy i pozbawiona najbardziej zaawansowanych rozwiązań jak procesory FIR Drive, jednak wciąż oferująca jakość i innowacyjność Electro-Voice w postaci chociażby falowodów SST (Signal Synchronized Transducers), procesorów QuickSmart DSP, wytrzymałej obudowy z pokryciem EVCoat czy - uwaga - możliwości stworzenia konfiguracji kardioidalnej subbasów.

W skład rodziny EKX wchodzi łącznie 8 modeli, po 4 pasywne i 4 aktywne (dopisek P w nazwie modelu): mowa tu o pełnopasmowych, dwudrożnych paczkach 12" i 15" oraz subwooferach na pojedynczym głośniku 15" i 18". Do redakcji dostarczono nam dwie satelity EKX-12P i dwa subbasy EKX-15SP. Najczęściej otrzymujemy zestawy 2+1, teraz jednak był to układ 2+2, bo dystrybutor zasugerował, byśmy zwrócili szczególną uwagę na kardioidalną konfigurację modułów basowych. Nie ma więc co zwlekać, zaczynamy!

Electro-Voice: to widać od razu

Wizualnie, kolumny EKX bardzo zbliżone są do swoich poprzedników i od razu prezentują wysoką jakość wykonania i troskę o estetykę. Ich wykonane z 15-milimetrowej sklejki, wzmacniane od wewnątrz obudowy pokryte są znaną już z poprzednich modeli firmy warstwą patentowanego tworzywa EVCoat w kolorze matowej czerni, zapewniającego wysoki stopień ochrony przed urazami. Cały przód zarówno satelit jak i subwooferów chroni gruby grill z proszkowanej stali w tym samym co obudowa kolorze.

Dodatkowe wyposażenie obudów to po dwa solidne, metalowe uchwyty, gniazda na statywy (umieszczone od spodu dla satelit i na górze dla subów) oraz po 8 punktów M10 dla satelit, dodatkowo charakteryzujących się wcięciem monitorowym z jednej strony. Nawiasem mówiąc, moim zdaniem kolumny od Electro-Voice to jedne z najlepiej prezentujących się na rynku - minimalistyczny, mocny wygląd idealnie współgra z ich solidnością i wytrzymałością. Producent kładzie wielki nacisk na fakt, że wszystkie elementy tych kolumn, od przetworników i procesorów po uchwyty czy gumowe nóżki, wykonane są wyłącznie w zakładach produkcyjnych EV w Stanach.

Jako że EKX posiadają cieńszą od modeli ETX obudowę i de facto skromniejsze od tych drugich wyposażenie wewnętrzne, cechują się one dużo niższą wagą. Dla porównania: podczas gdy pełnopasmowy model 12" ETX oraz subwoofer 15" ważą odpowiednio 23.6/41.7 kg, dla serii EKX waga wynosi 18.8/26.2 kg! Ta znacząca redukcja umożliwia ich rozstawienie w pojedynkę - już samo to sygnalizuje ich przewidywane przeznaczenie jako mobilne systemy dla umiarkowanie wymagających zastosowań (ale o tym później).

Z tyłu każdej z kolumn mieści się panel kontrolny, ukazujący wejścia zasilające i włącznik, wejścia i wyjścia sygnału, ewentualne gałki kontroli sygnału wejściowego oraz niewielki wyświetlacz LCD i encoder do kontroli głównego poziomu i funkcji DSP. Podczas gdy subbasy oferują po dwa wejścia i wyjścia liniowe oraz wyświetlacz z kontrolerem, satelity przewidują ich samodzielne wykorzystanie: posiadają po dwa wejścia mikrofonowo-liniowe z osobną kontrolą sygnału na wejściu, dodatkowe wejście RCA, wyjście liniowe oraz wspomniany wyświetlacz z encoderem. Poniżej na panelu mieści się jeszcze otwór chłodzący. Tyle od zewnątrz, zobaczmy co paczki EKX mają w środku.

Komponenty wyłącznie "Made in USA"

Wewnątrz każdej z kolumn EKX znajdują się wzmacniacze mocy klasy D o mocy szczytowej 1.500W (satelity) i 1.300W (subwoofery). Te pierwsze wyposażone są w przetworniki nowej generacji: niskotonowe EVS-12M (12") oraz tytanowe drivery kompresyjne DH-1M (1"), sparowane z falowodami SST (Signal Synchronized Transducers) o dyspersji 90x60 stopni.

Technologia SST również znana jest już z serii ETX: wykorzystuje ona specjalną konstrukcję szerokich falowodów zamontowanych nieco z przodu kolumny, co pozwala na fizyczne zrównanie pracy obu przetworników, a także pełne wykorzystanie powierzchni przedniej kolumny - rezultatem takiego rozwiązania ma być, oczywiście, spójna i pozbawiona interferencji współpraca głośników LF i HF. Subbasy EKX-15SP posiadają pojedynczy, 15-calowy woofer EVS-15C.

Za kontrolę brzmienia, zarówno automatyczną jak i tę z udziałem użytkownika, odpowiadają procesory DSP. W niniejszej serii procesory FIR Drive zastąpiono modułami QuickSmart DSP - w odróżnieniu od swoich większych braci modele EKX nie posiadają już zaawansowanych filtrów FIR czy wyprzedzeniowych limiterów typu „look-ahead”, wykorzystują natomiast mniej obciążające filtry IIR i standardowe algorytmy limiterów (wprowadzenie do różnic między jednymi a drugimi można znaleźć w moim teście serii ETX). Należy pamiętać, że wykorzystanie bardziej standardowych a mniej high-endowych narzędzi cyfrowych nie oznacza, że są to produkty „gorsze” - istotą, jak można się domyślać, jest osiągnięcie kompromisu między wyposażeniem a budżetem.

QuickSmart DSP

Wśród funkcji procesora QuickSmart DSP znajdują się automatyczne procesy, jak limiter audio czy inteligentny system zarządzania termicznego, który pobiera informacje z czujników rozmieszczonych w kolumnach i wysyła je do wiatraka, który dostosowuje prędkość swojej pracy do wymogów w danej chwili. Dodatkowo, oferuje on dostęp do ustawień użytkownika, jak presety, equalizer czy konfiguracja kardioidalna dla subwooferów.

Dostęp do nich odbywa się z charakterystycznego dla nowych produktów Electro-Voice pojedynczego encodera z funkcją ‘push for DSP’: wciśnięty, wyświetla on menu ustawień na ekranie. Stamtąd odbywa się dostęp do presetów dla trybów pracy: Live, Music, Speech, Club, będących de facto presetami equalizera dla nagłośnienia występów muzycznych, odtwarzania nagrań, nagłośnienia mowy i zastosowań DJ-skich. Jak podpowiada sama intuicja, i co widoczne jest na wykresach charakterystyki częstotliwościowej, ustawienia te zmieniają przede wszystkim odpowiedź dolnego pasma (najniższa dla Speech, najwyższa dla Club) oraz obcinają nieco środka (w przypadku Club i Music).

Jak i w poprzednich seriach, Electro-Voice zadbał też o filtry zapewniające płynną i optymalną współpracę między satelitami i subwooferami (swojego autorstwa jak i sprzętu innych firm). Zarówno paczki pełnopasmowe jak i basowe oferują szereg filtrów, odpowiednio dolno- i górno-zaporowych: satelity oferują cztery filtry dolno-zaporowe Linkwitz-Riley o stromiźnie 24 dB na oktawę o częstotliwościach 80 Hz, 100 Hz, 120 Hz i 150 Hz, a także konkretne presety dla modeli subów EKX-15SP, EKX-18SP i ELX-118P (domyślnie filtry te są zdeaktywowane).

Subwoofery natomiast oferują ich odwrotność, czyli filtry górno-zaporowe Linkwitz-Riley 24 dB/okt., 80/100/120/150 Hz i presety dla modeli EKX-12P, EKX-15P, ELX-112P, ELX-115P, ZLX-12P i ZLX-15P (domyślne ustawienie to 100 Hz). Ciekawe, że producent uwzględnił współpracę nowych paczek jedynie z niższymi seriami, brakuje natomiast presetów dla modeli ETX.

Dalsze presety to te optymalne dla umiejscowienia (Tripod: na statywie / Monitor: odsłuch podłogowy / Wall: zamontowany na ścianie / Suspend: podwieszony z sufitu). One również kontrolują głównie dolne pasmo i kompensują jego nadbudowę przy umieszczeniu kolumny na podłodze bądź przy ścianie. Dla subwooferów dostępne są ustawienia Normal i Kardioid (o tym za chwilę).

Jeżeli po wyborze tych ustawień potrzebna jest dalsza optymalizacja, można wykorzystać zintegrowany, prosty korektor High/Mid/Low, oferujący szerokie, półkowe filtry dla pasm 6 kHz, 1.2 kHz i 80 Hz z kontrolą w zakresie -12 db / +6 dB. Na końcu listy znajduje się bardzo przydatna funkcja wyświetlania stanu limitera na umieszczonej z przodu lampce, konfiguracja wyświetlacza oraz zapis wszystkich ustawień w jednym z pięciu slotów użytkownika.

Wszechstronna konfiguracja

Jak na kompaktowe nagłośnienie aktywne przystało, kolumny EKX pozwalają na zróżnicowane opcje podłączenia i konfiguracji. Możliwe jest to dzięki uwzględnieniu wejść mikrofonowo-liniowych oraz dodatkowych wejść RCA na satelitach, a także niezależnej kontroli poziomów i zbalansowanych wyjść sygnału (pojedynczych dla satelit, podwójnych dla subwooferów).

Możliwe jest zatem stworzenie systemu pełnopasmowego lub monitorowego z jednej lub dwóch satelit z bezpośrednim podłączeniem odtwarzacza, mikrofonu lub z miksera, bądź też potężniejszego układu z pojedynczym lub wieloma subbasami. Należy jednak pamiętać, że jeżeli chcemy poprawnie wykorzystać moduły basowe, potrzebny już będzie mikser - EKX-15SP i EKX-18SP posiadają jedynie wejścia liniowe XLR. W przypadku posiadania ich w ilości większej niż jedna sztuka, możliwe jest stworzenie konfiguracji kardioidalnej.

Poprawne ustawienie dowolnego z powyższych wariantów jest proste i intuicyjne, pamiętajmy jednak, że wymaga ono wejścia w menu DSP i wybrania wszystkich ustawień zgodnie z scenariuszem w jakim pracujemy. Tylko poprawny wybór umiejscowienia paczek, filtrów HPF/LPF i odpowiednio ustawiony gain pozwoli na uzyskanie optymalnego brzmienia.

Kardioidalna kontrola subbasów - dla kogo i po co ? 

Najwyższa pora wspomnieć o jakże kluczowej zdolności tych systemów, jakim jest kardioidalna kontrola kierunkowości subbasów. Wielu DJ-ów, wykonawców czy realizatorów wie jak problematyczna może być nadbudowa niskich częstotliwości na scenie, szczególnie przy wykorzystaniu wielu modułów basowych przy wymagających imprezach i koncertach, negatywnie odbijająca się na jakości odsłuchu i komunikacji na scenie, sygnału z ustawionych tam mikrofonów czy choćby pracy gramofonów DJ-skich. Ze względu na fizyczne właściwości fal dźwiękowych o niskiej częstotliwości, promieniują one we wszystkich kierunkach z modułów basowych i są trudne do kontrolowania - idealnym rozwiązaniem natomiast było skierowanie energii dolnego pasma w stronę publiczności i z dala od sceny.

Dzięki zastosowaniu procesorów DSP w aktywnym nagłośnieniu możliwe było zaimplementowanie algorytmów pozwalających na kontrolę kierunkowości niskich częstotliwości - bazują one na opóźnieniu i odwróceniu fazy emitowanych sygnałów z dwóch lub większej ilości odpowiednio ustawionych względem siebie głośników. Firma Electro-Voice jest jedną z marek, która wprowadziła tę funkcjonalność do swoich zestawów, nie tylko tych z najwyższej półki.

Choć tworzenie układów kardioidalnych było możliwe wcześniej, wymagało skomplikowanych pomiarów i eksperymentów z umiejscowieniem głośników. W przypadku niniejszego sprzętu jest to niezwykle proste, ponieważ pomiarami i ustawieniami zajął się sam producent.

Aby stworzyć kierunkowy układ subooferów z serii EKX, wystarczy posiadać dwa lub trzy suby z tej serii (koniecznie te same modele) oraz ustawić je na jeden z trzech proponowanych przez EV sposobów: są to układy z 2 paczek (pionowo), trzech (pionowo) i trzech (poziomo). W każdym z układów ta skierowana w stronę sceny, czyli tam, gdzie chcemy zredukować poziom niskich częstotliwości, powinna z procesora DSP ustawiona być na Cardioid z menu Location, zaś reszta ustawień (filtrów, i tak dalej) powinna być identyczna dla jednych i drugich. Według specyfikacji producenta, przy poprawnej konfiguracji z tyłu powinniśmy zaobserwować redukcję dolnego pasma o maksymalnie 35 dB. Sprawdziłem: to naprawdę działa.

Wrażenia

Dzięki uprzejmości właścicieli, mogliśmy przetestować nowy sprzęt Electro-Voice w klubie Bufet w Stoczni Gdańskiej. Dostarczony nam zestaw 2 x EKX-12P + 2 x EKX-15SP szybko rozstawiliśmy na tamtejszej scenie i przystąpiliśmy do testów odsłuchowych z różnych źródeł i w różnych konfiguracjach z samymi satelitami, satelitami + subami oraz, oczywiście, w konfiguracji kardioidalnej.

Zanim opowiem o najważniejszym, chciałbym wspomnieć o samym transporcie i przygotowaniu tych urządzeń. Tu miłą niespodzianką była znacznie zredukowana waga, szczególnie w przypadku dołów - po wcześniejszych ETX-ach spodziewałem się męki z pakowaniem ich do samochodu, wnoszeniem po schodach, na scenę, i tak dalej. Jednak jako że waga testowanych obecnie paczek wynosi w przybliżeniu 19 i 26 kg, wszystko poszło szybko i sprawnie. Tu również chciałbym wspomnieć o wygodnych i ergonomicznych uchwytach, po dwóch na kolumnę (w przeciwieństwie do niektórych kolumn innych firm, które np. dla 20-kilowej skrzynki uwzględniają tylko jeden), a także ochronnym pokryciu EVCoat i prezencji tychże modeli - choć niewielkie, na scenie prezentują się wręcz dostojnie.

Choć oczywiście dołączona, instrukcja nie jest potrzebna do wstępnego przygotowania systemu do pracy. Wyświetlacz LCD, proste i czytelne menu oraz jedno-encoderowy interfejs przyczyniają się do niezwykle prostej obsługi, a pozycje w menu są zrozumiałe same przez się. Jako że do dyspozycji miałem pełen komplet EKX, wybrałem tylko odpowiednie presety filtrów dla konkretnych modeli i ustawienie ‘tripod’ dla satelit, dostosowałem gain (pojedyncza gałka z wyraźną podziałką odpowiada za sygnały mikrofonowe i liniowe) do sygnału wejściowego. Jedyne, co było konieczne do odnalezienia w instrukcji to rzecz jasna sugerowane umiejscowienie dla pracy kardioidalnej.

Po jakże pozytywnych wspomnieniach z ETX’ami miałem pewne obawy co do obiektywności swojej oceny brzmienia ich nowych pobratymców: z jednej strony poprzeczka została postawiona bardzo wysoko, z drugiej zaś mogłem odnieść się do nich zbyt przychylnie, jako że to w końcu ta sama, solidna marka. Mając to wszystko na uwadze zacząłem od odsłuchania kilku ulubionych utworów i natychmiast zrozumiałem, że umiejscowienie zestawów EKX w stosunku do innych serii produktowych od EV (poniżej ETX, powyżej reszty) jest jak najbardziej trafne.

Przede wszystkim, nie zawiodła mnie głośność. Jak na dwunastocalowe satelity o mocy szczytowej 1.500W, a więc o 500W niższej od serii flagowej, zestaw ten jest bezkompromisowy. Głośność nie do wytrzymania na dłużej niż paręnaście sekund w pomieszczeniu przewidzianym na jakieś 200 osób osiągnąłem ledwie aktywując zintegrowany w kolumnach limiter - jego pracę sygnalizowały mi lekkim miganiem lampki na frontach kolumn. Sprawdzenie poziomów potwierdziło, że kolumny te miały jeszcze trochę zapasu.

Kwestią nadrzędną pozostaje jednak brzmienie, które wpisało się dokładnie w moje oczekiwania: choć nie tak wyrafinowane jak w przypadku ETX-ów, do opisu go można użyć większość z dobrze znanych superlatyw, jak czyste i klarowne, mocne, pełne, i tak dalej. Aby nie powtarzać w kółko tego samego, po raz kolejny odniosę się do "czołówki" aktywnych zestawów od EV. W porównaniu z nimi zestawy EKX oferują nieco agresywniejszą, nie aż tak "lotną" górę oraz bardzo wyrazisty górny środek. Przy najwyższych poziomach, przy uważnym wsłuchaniu, słychać nieco pracę limitera i delikatnie pojawiające się zniekształcenia, z naciskiem na "nieco" i "delikatnie": pamiętajmy, o innego rodzaju procesorach i filtrach tu zastosowanych.

Co oczywiste, sama para dwunastek nie gwarantuje niezbędnego kopa do ciężkiej muzyki gitarowej czy klubowej - tu jednak w sukurs przychodzi para piętnastocalowych subów, które idealnie współgrają z satelitami oferując pełnię i prawdziwą moc, szczególnie dla muzyki rockowej i instrumentalnej. DJ-om, wymagającym nieco więcej, polecałbym przyjrzeć się modelom osiemnastocalowym.

Całość współgrała ze sobą bardzo płynnie, tworząc raczej zunifikowany system niż zbiór oderwanych od siebie elementów. Różnice w stosunku z serią wyżej rzecz jasna są, jednak odsłuch w obu przypadkach posiadał pewien wspólny mianownik, jakim była satysfakcja i przyjemne podekscytowanie. Pozytywnie zakończyły się też testy kardioidalnego układu subwooferów - dla niespodziewającego się takiej różnicy ucha może być to spore zaskoczenie! Doły miałem ze sobą dwa, byłem więc ograniczony do pierwszego układu z subem wycelowanym w tył i umieszczonym pod tym wycelowanym w stronę publiki. Nie ma co się rozwodzić - technologia ta jak najbardziej działa i choć ani mi się myśli podawać dokładną różnicę w decybelach, potwierdzam jej skuteczność. To świetne rozwiązanie dla kontroli dźwięku na scenie czy sytuacji gdzie kluczowe jest zachowanie obszarów o zredukowanej głośności (różnego rodzaju uroczystości, imprezy w pobliżu terenów zamieszkałych, itd.)

Ceny testowanego zestawu:

• EKX-12P: około 3.800 zł
• EKX-15SP: około 4.000 zł

Specyfikaca techniczna:

EKX-12SP:

• Pasmo przenoszenia (-3 dB): 60 Hz - 18 kHz
• Pasmo przenoszenia (-10 dB): 50 Hz - 20 kHz
• Maks. ciśnienie akustyczne: 132 dB SPL
• Dyspersja: 90° x 60°
• Moc i rodzaj wzmacniacza 1.500 W (szczyt.), klasa D
• Przetworniki: Niskotonowy 12" EVS-12M, wysokotonowy 1" tytanowy, kompresyjny DH-1M
• Crossover: 1.7 kHz
• Połączenia: 2 x XLR/TRS (wejście), 1 x RCA (wejście, stereo), 1 x XLR (wyjście)
• Obudowa: sklejka 15 mm z pokryciem EVCoat
• Wymiary: 607 x 375 x 356 mm
• Waga: 18.8 kg

EKX-15SP:

• Pasmo przenoszenia (-3 dB): 45 Hz - 150 Hz
• Pasmo przenoszenia (-10 dB): 40 Hz - 180 Hz
• Maks. ciśnienie akustyczne: 133 dB SPL
• Moc i rodzaj wzmacniacza 1.300 W (szczyt.), klasa D
• Przetworniki: Niskotonowy 15" EVS-15C
• Filtry górnozaporowe: 80 Hz, 100 Hz, 120 Hz, 150 Hz
• Połączenia: 2 x XLR/TRS (wejście), 2 x XLR (wyjście)
• Obudowa: sklejka 15 mm z pokryciem EVCoat
• Wymiary: 455 x 530 x 551 mm
• Waga: 26.2 kg

Galeria zdjęć Electro-Voice EKX: