PORADNIK: Rejestracja dźwięku i problem fazy. Jak go uniknąć?

Coś jest nie tak... instrumenty “giną” w moim miksie, to nie brzmi profesjonalnie... Przecież wszystko robię dobrze...

Nie do końca! Jeżeli kiedykolwiek zdarzyło się Tobie rozmyślać w ten sposób, najprawdopodobniej zapomniałeś o małej, niepozornej, lecz robiącej dużo zamieszanie Ms. Fazie! To często błędne ustawienie, a także ignorowanie jej decyduje o finalnym brzmieniu  naszych nagrań.   

Słysząc muzykę tak naprawdę słyszymy wibrację, w które wprowadzone zostało otaczające nas powietrze. Wizualizację dźwięku można porównać do fal rozchodzących się na morzu - mówimy wówczas o falowej naturze dźwięku. Jednak to wszystko nie dzieje się natychmiastowo. Dźwięk, tak jak i każda fala ma swoją prędkość, z którą się porusza. Dlatego też teoretycznie oczywistym jest, że najpierw usłyszymy dźwięk, który wygenerowany został bliżej. Tak samo "słyszą" mikrofony.

Załóżmy, że nagrywamy wzmacniacz do gitary elektrycznej i używamy do tego dwóch mikrofonów ­ - wszystko na dwóch ścieżkach mono, po środku panoramy. Gdy mikrofony będą równo z sobą, to znaczy ich kapsuły będą w takiej samej odległości od membrany głośnika, to jest duże prawdopodobieństwo, że sygnały będą w fazie ­ czyli w przypadku jak najbardziej poprawnym i takim, który nie będzie sprawiał żadnych problemów.

Sygnały zgodne fazowo.

Druga sytuacja to taka, gdy mikrofony będą ułożone "losowo" ­ - wtedy może dojść do  sytuacji, w której oba będą miały różną "fazę". I tutaj można w końcu wytłumaczyć fakt,  dlaczego delikatnie uosobiłem mikrofony mówiąc, że "słyszą to co bliżej". Mianowicie  delikatne opóźnienie sygnału na poziomie rzędu milisekund może właśnie powstać poprzez oddalenie mikrofonu od membrany głośnika. Nakładając wówczas dwa sygnały na siebie możemy... nie usłyszeć niczego! Oczywiście mówimy ciągle o miksowaniu ich na środku panoramy, gdyż w stereo wszystko może się wydawać okej ­ ze względu na rozmieszczenie ich w obydwu głośnikach całkowicie osobno.

Ale dlaczego stwierdziłem, że możemy nie usłyszeć niczego? Ponieważ jak zostało  przedstawione na poniższej sytuacji ­ sygnały mogą się nawzajem wykluczać. Mówimy wówczas, że są one w przeciwfazie (różnica faz wynosi 180 stopni).

Sygnały będące względem siebie w przeciwfazie.

Ale czy problem fazy może występować tylko przy nagrywaniu? Nie! często nie zwracamy na to uwagi, ale podając prosty przykład ­ warto zwrócić uwagę na podłączenie kolumn w Twoim systemie audio. Gdy choć w jednej faza byłaby odwrócona może się to objawiać najbardziej w zmniejszeniu ilości niskich częstotliwości praktycznie do zera.

Są też zestawy, w których problem przeciwfazy może być praktycznie niesłyszalny. Warto natomiast to sprawdzić, gdyż często rozwiązanie problemów może być łatwiejsze niż nam się wydaje.

Więc jak zwalczać ten problem?

W takim wypadku najlepiej nie zapominać o tym już podczas wstępnych nagrań. Ułożenie mikrofonów nad zestawem perkusyjnym po nagrywanie wokali i gitar ­ - zawsze, gdy robimy to przy użyciu więcej niż jednego mikrofonu pamiętajmy o niepozornej fazie.

Nie należy sugerować się tym, że "przecież mam przycisk odwrócenia fazy" ­ - on nie zawsze pomoże. Uwierz. Błędnie zrealizowane nagranie będzie po prostu brzmieć źle. Oczywiście w czasach obróbki cyfrowej w oprogramowaniu DAW i przy pomocy wtyczek da się zrobić ogrom operacji. Ale nie lepiej nagrać wszystko najlepiej jak potrafisz i zaoszczędzić sobie męczarni podczas procesu miksowania?

Warto również pamiętać, aby podczas obróbki co jakiś czas sumować całość do mono, gdyż większość problemów fazowych ujawnia się właśnie podczas słuchania wycentrowanego sygnału.

Podsumowując

Z pewnością Miss Faza przyczyniła się do "wysiwienia" wielu realizatorów z całego świata. Najważniejszą radą jest to, aby do nagrań podchodzić na spokojnie, sprawdzać pojedyncze ścieżki po wprowadzeniu większych zmian w utworze i pamiętać o niej już podczas wczesnych nagrań, gdyż nigdy nie wiadomo, kiedy objawi swe oblicze...   Miłego miksowania!