21 najważniejszych innowacji muzycznych - Cz.I

Czy zastanawialiście się, który wynalazek odmienił na zawsze oblicze muzyki? A może nie można wybrać tylko jednego? Każdy będzie miał odmienne zdanie. Sprawdźmy co na ten temat sądzi Scot Solida - redaktor portalu Musicradar. Wybrał on 21 najważniejszych wynalazków, które przedstawimy Wam w trzech kolejnych artykułach. Zapraszamy na pierwszy z nich. 

Historia muzyki to historia technologii jej tworzenia - są one nieodłącznie ze sobą powiązane i było tak od czasów, kiedy pierwszy proto-perkusista Epoki Kamienia postukał dwoma kamieniami o siebie. Od eksperymentów Pitagorasa z młotami i kowadłami do pianoforte Bartolomeo Cristofori’ego, nowe i innowacyjne pomysły oraz technologie bezustannie dostarczały muzykom inspiracji. Wystarczy pokazać im nowe narzędzie czy instrument, by odnaleźli dla niego zastosowanie.

Instrumenty jak klawesyn czy fortepian były w swoim czasie prawdziwym objawieniem nowoczesnej techniki - nie mniej niż oprogramowanie i sprzęt, który wykorzystujemy obecnie. Granica między technologią niską i wysoką ciągle się przesuwa i prawie niemożliwe jest jej uchwycenie.
Jednakże w imię zwięzłości zdecydowaliśmy cokolwiek arbitralnie, że wykorzystanie elektryczności to kryterium definiujące „nowoczesną” technologię. Niemniej, poniższa lista bynajmniej nie jest wyczerpująca: na pewno znajdą się czytelnicy, którzy stwierdzą, że ominęliśmy coś ważnego, podczas, gdy na pierwszy plan wystawiliśmy wynalazek nie do końca na to zasługujący. Zapraszamy więc do komentowania i dzielenia się własnymi propozycjami.

21. Oprogramowanie do beatslicingu (rewolucyjny ReCycle od Propellerhead)

Trudno wyobrazić sobie czas, kiedy cięcie pętli muzycznych nie było integralną częścią procesu produkcji muzycznej. Jednak zanim w 1994 roku nie pojawił się rewolucyjny program ReCycle, dopasowywanie tempa sampli nieraz bywało koszmarem, a nawet kiedy udało się je dopasować, zmiany tempa wpływały na wysokość dźwięku sampli.

Oryginalna wersja ReCycle była owocem współpracy między Propellerhead i Steinberg: pozwalała użytkownikom komputerów PC/Mac na wykorzystanie wyrafinowanych algorytmów wyszukujących tranzjenty beatu i umieszczenie na nich markerów. Rezultaty mogły być zapisane w postaci pliku REX i wczytane do samplera, gdzie każdy wycięty fragment zostawał zmapowany na klawiaturze. Towarzyszący plik MIDI mógł być wykorzystany do odtwarzania elementów w zmiennych tempach... a wszystko to w starym dobrym mono.

W czasie wydania było to zadziwiające osiągnięcie technologiczne, które zainspirowało wiele wariantów i modyfikacji. Po stosunkowo niedługim czasie wszystkie platformy DAW zaimplementowały jakąś formę tego narzędzia (wiele z nich oferowało obsługę plików REX).

20. Wzmacniacz gitarowy typ combo (Fender Custom Deluxe Reverb: jeden z najczęściej nagrywanych wzmacniaczy w historii)

Rock ‘n’ roll jest przede wszystkim głośny, a nie może taki być bez amplifikacji. Na tym polu bardzo zasłużeni są George Beauchamp i Adolph Rickenbacken, których firma Electric String Company oferowała bardzo wiele modeli instrumentów elektrycznych - niemniej, wszystkie one potrzebowały wzmocnienia.

Dwaj panowie zwrócili się do niejakiego Van Nest’a, by ten zaprojektował i wybudował nowe urządzenie w swoim niepozornym sklepie i warsztacie w Los Angeles. Ralph Robertson dopracował nową serię wzmacniaczy, które trafiły na rynek w 1941 roku.

Choć nieimponujące z dzisiejszej perspektywy, wzmacniacze Rickenbacker wygenerowały sporo szumu (dosłownie i w przenośni) na rozwijającym się rynku. Jednym z tych, którzy zwrócili uwagę na nowe możliwości, był Leo Fender, który wraz z inżynierem Donem Randall’em stworzył w roku 1949 słynny Super Amp, zdolny już do wygenerowania niebagatelnej głośności. Był on doskonałym towarzyszem dla nowych gitar elektrycznych Fendera, nie wspominając już o słynnych Les Paulach, które zadebiutowały niedługo później, w roku 1952.

19. Pogłos taśmowy (Emulacja Maestro Echoplex autorstwa Universal Audio)

Taśma magnetyczna oczywiście pojawia się na wyższej pozycji na naszej liście. Jednak tak jak w przypadku każdej nowej technologii, znaleźli się ci, którzy odnaleźli dla niej zastosowania inne niż te oryginalnie przewidziane.

Niestereotypowo myślący wynalazcy jak Karlheinz Stockhausen czy Edgard Varèse wykorzystywali taśmę w kontekście kompozycyjnym już w latach pięćdziesiątych. Równie ważne i oryginalne jej zastosowania eksplorowane były też przez muzyków i realizatorów studyjnych, którzy zaczęli używać jej by symulować pogłos.

Przełom nastąpił w 1953 roku, kiedy Ray Butts wprowadził EchoSonic – pierwszą ogólnodostępną jednostkę z pogłosem taśmowym, wykorzystaną między innymi przez gitarzystę Elvisa Presleya, Scotty Moore’a.

Tworzono kolejne modele; Maestro Echoplex to jeden z ważniejszych. Naszym zdaniem, echo taśmowe zajmuje pozycję na naszej liście dzięki stworzeniu podwalin pod wiele współczesnych technik produkcji muzyki. Wynalazek ten był pierwszym zwiastunem muzyki elektronicznej, której początki nadeszły dekadę później.

18. Modularny cyfrowy rejestrator wielośladowy. (Jednostka Alesis ADAT. Zwróćcie uwagę na komorę na kasetę VHS)

Późne lata osiemdziesiąte i wczesne lata dziewięćdziesiąte były czasem przejściowym w technologii muzycznej. Autor niniejszego artykułu wyraźnie pamięta pewien zjazd przemysłu muzycznego, podczas którego głównym tematem rozmów był kierunek, jaki obiera cyfrowa technologia studyjna. Maszyny DAT były powszechnie wykorzystane jako decki do masteringu, prezentowano też wiele nowych opcji dla cyfrowych nagrań wielośladowych. Która z nich miała zostać przyszłym standardem? Magnetyczne dyski optyczne? Dyski twarde? Taśma cyfrowa?

Dzisiaj wszyscy już znamy odpowiedź, w tamtych czasach nie było to takie oczywiste. Niemniej, kiedy Alesis zaprezentował swój rejestrator ADAT w roku 1991, wydawało się, że taśma cyfrowa zdominuje rynek. Urządzenia te oferowały rejestrację ośmiu ścieżek 16-bitowego audio na kasetę Super VHS. Możliwe było zsynchronizowanie do szesnastu takich jednostek, dając łącznie możliwość rejestracji 128 śladów. Co więcej, urządzenia te kosztowały jedynie $3995 za sztukę, dużo mniej niż jakościowy, 8-śladowy rejestrator analogowy.

Inne firmy podążyły za trendem, zdobywając licencję na technolgię ADAT (Fostex) bądź tworząc swoje własne wersje (Tascam DA-88). Początkujący realizatorzy wykupywali je i instalowali w swoich sypialniach, garażach i piwnicach, rozpoczynając coś co z czasem zaczęto nazywać „studiami projektowymi”.

17. Modelowanie fizyczne (Yamaha VL1)

Ta pozycja nie była najprostsza do umieszczenia na liście. Prawdopodobnie najważniejszy przełom w tej dziedzinie miał miejsce w 1983 roku, kiedy Alexander Strong i Kevin Karplus stworzyli metodę matematycznej symulacji zachowania szarpniętej struny poprzez oprogramowanie. Wykorzystali oni do tego exciter (szum) podłączony do delaya, z którego sygnał skierowany był do filtra. Zarówno czysty, jak i opóźniony, przefiltrowany sygnał kierowane były z powrotem do delay’a, produkując tym samym symulację wibrującej struny (urządzenie zwane rezonatorem).

Jak dobry nie byłby ten pomysł, matematyczne modelowanie akustycznego lub elektrycznego instrumentu wymaga znaczącej mocy obliczeniowej, dlatego pierwsze masowo produkowane urządzenia modelujące nie trafiły do sklepów przed 1994 rokiem, kiedy to Yamaha wydała swój VL1, oferujący całkiem autentyczne brzmienia instrumentów dętych (brass) i fisharmonii (reed) za cenę £3999. Wydany rok później Korg Prophecy łączył modelowaną syntezę analogową z modelami brass i reed za ćwierć tej ceny.

W tamtym czasie instrumenty te były egzotycznymi wynalazkami i musiało minąć wiele lat zanim modelowanie fizyczne stało się powszechne dzięki mocy dostępnej za sprawą komputera osobistego.

16. Czterośladowy rejestrator kasetowy (Tascam Portastudio zdominował świat rejestracji domowej)

Chociaż lata osiemdziesiąte XX wieku często widziane są jako początki technologii cyfrowej, jednym z najważniejszych i najbardziej innowacyjnych produktów było urządzenie stuprocentowo analogowe i nieskomplikowane technicznie. Mowa o 4-śladowym, kasetowym „Portastudio”.

Pierwsze Portastudio (model 144) wydano przez firmę Tascam w roku 1979; jednostka ta zwiastowała nadejście prawdziwej rewolucji dla niezależnej muzyki, przenosząc rejestrację wielośladową ze studia wprost do sypialni. Cztery ślady to pozornie niewiele, ale pozwalały one na trochę overdubbingu; ponadto, przy zachowaniu pewnych środków ostrożności, można było zgrać trzy pierwsze ślady na czwarty bez zbytniej degradacji sygnału, zwalniając je na kolejne dogrywki.
Szybko narodziła się subkultura ludzi handlujących kasetami, w której muzycy na całym świecie wysyłało sobie pocztą kasety z własnymi nagraniami. Wiele grup i wykonawców, obecnie cieszących się sukcesem, zaczynało od nagrań demo na tych jednostkach, podczas gdy Bruce Springsteen wykorzystał ją do nagrania „Nebraski”, jednego ze swoich najpopularniejszych albumów.

15. Rejestracja na dysk twardy (oryginalne oprogramowanie Pro Tools)

Rejestracja na dysk twardy była wykorzystana już w 1982 roku, kiedy to firma New England Digital zaoferowała funkcję bezpośredniej rejestracji na dysk w ich systemie Synclavier II. Niemniej pomimo wielu dzielnych prób takich pionierów jak Wolfgang Palm, ta metoda rejestracji ustąpiła miejsca tańszym opcjom taśmowym aż do lat dziewięćdziesiątych.

W 1991 roku poczyniono wielkie kroki dla rozwoju tej technologii. Firma Digidesign wydała Pro Tools, czterogłosowy system rejestracji na dysk twardy. Zakładając, że stać cię było na ich autorski sprzęt, ówczesny Pro Tools dostępny jednie na platformy Mac oferował wiele z funkcji wykorzystywanych dzisiaj, jak rejestracja, miks czy nawet narzędzia edycyjne. W roku 1994 ilość maksymalnych dopuszczanych ścieżek osiągnęła 48.

Do tego czasu pojawiły się również podobne systemy dla platform Windows. Większość z nich wymagała dedykowanej jednostki sprzętowej, jednak Steinberg wprowadził wersję programu Cubase zdolną do zarejestrowania ośmiu ścieżek audio bezpośrednio na komputer Atari Falcom 030 bez konieczności stosowania dodatkowego sprzętu. Tak rozpoczęła się era nowoczesnej produkcji muzyki.

Czytaj także: 21 najważniejszych innowacji muzycznych - Cz.II